22.04.2007 TARİH VE 26501 SAYILI RESMİ GAZETE
Türk Patent Enstitüsü Markalar Dairesi Başkanlığından :
COĞRAFİ İŞARETİN
Başvuru Tarihi : 22/9/2006
Başvuru No : C2006/028
Başvuru Sahibi : Trabzon Kuyumcu ve Saatçiler Odası
Adresi : Kunduracılar Cad. Alipaşa İşhanı No:113 Kat. 4/51 61200 Trabzon
Ürünün Adı : Altından yapılan bilezik, kolye, (gerdanlık) küpe ve yüzük
Gümüşten yapılan bilezik, kolye, gerdanlık, küpe, yüzük gümüşten yapılan peçetelik, tepsi, kahve çay tabağı altlığı, mumluk, şekerlik ve buna benzer süs, takı ve ziynet eşyaları
Coğrafi İşaretin Türü : Mahreç işareti
Ürünün Tanımı : Altından yapılan ve Trabzon Altın Hasır Yüzüğü diye adlandırılan set, bilezik, kolye, (gerdanlık) küpe ve yüzükten oluşur. Yine, gümüşten yapılan bilezik, kolye, gerdanlık, küpe, yüzükten oluşan Trabzon Gümüş Hasır Yüzüğü diye adlandırılan set ile gümüşten yapılan; peçetelik, tepsi, kahve ve çay tabağı altlığı, mumluk, şekerlik ve buna benzer süs, takı ve ziynet eşyalarıdır.
Genellikle 916 milyem (22 ayar) altın ve 900 ayar gümüş madeninin 31-32 mikron çapında tel haline getirilmesi sonucu tamamen el işlemeciliği ile örülür. Ticari amaçlı 14-22 ayar arasında örülebilmektedir. Renkleri madenine göre sarı ve gümüşidir. Ebatları genel olarak ağırlığına göre belirlenir. Ortalama bir bilezik 80-120 gr arasında, her sıra 1-1,5 milimetre olup, 11-13-15-17-19... sıra (kol) olarak örülür.
Altının Kimyasal Özellikleri:
Saf altın 24 Ayardır. (1000 Milyem dir) Hasır Altın 916 Milyem olup 22 ayardır. Bunun diğer bir anlamı 22 kısım altına 2 kısım bakır karışmış demektir. İsteğe göre gümüş ile karıştırılabilir ve ayarlar 14 ile 22 arasında değişebilir. 1 cm küpü 19,3 gramdır. Erime noktası 1063 santigrat derecedir. Kaynama noktası 2966 santigrat derecedir. Çok yumuşak olup 1 gram altın ile 2 km uzunluğunda tel çekilebilir. Elektrik ve ısıyı iletir. Ve yüksek sıcaklıkta bile matlaşmaz. Sadece HNO3 + HCO (Altın suyu) ile reaksiyona girer.
Üretim Alanı : Üretim alanı genel olarak Trabzon ve ilçeleri olmak üzere Türkiye’nin çeşitli illerinde yapılabilmektedir.
Üretim Metodu : Trabzon Altın ve Gümüş hasırı esas olarak bir telkariye işidir. Gerekli malzemeler 32 mikron altın, tel, çifte dikiş iğnesinden oluşmaktadır. 22 ayar altın veya 900 ayar gümüş 31-32 mikron kalındığında tel haline getirilir. Çekilen teller yapılacak hasır veya diğer ürünlere göre 80-100 gramlık halkalar haline getirilir. Halka halindeki hasır tel örülürken örücünün rahatlıkla kullanabileceği uzunlukta kesilir. Genellikle 100-125 cm arası hasır telle çalışır. Örülecek hasırın sıra (kol) sayısına göre 5,7,9,11,13,15,17,19..... küçük bir rulo kağıt ya da kibrit çöpü üzerine 1-3 mm ebatlarında üçgen halkalar oluşturulur. Hasır bu halkalar üzerine örülür. Halkalar hasırın temelidir. Halkalar, sıra (kol) sayısı eksi bir şeklindedir. Eğer yapılacak hasır 19 kol (sıra ise) halkalar 18 adet olmalı, 5 kolsa 4 adet olmalıdır. Rulo yada kibrit çöpü üzerine oluşturulan halkaların içine bir düzden bir tersten olmak üzere çifteyle, gererek ve sıkıştırarak 6 kez küçük üçgen tepeler oluşturulur. Yapılan hasırı 5 kol (sıra) olarak düşünülürse 4 halka oluşacaktır. Halkaların birincisinin içine yine küçük bir tepe yapılıyor, 2. tepe boş bırakılıyor, 3. tepenin içine küçük bir üçgen tepe 4. tepe boş bırakılıyor. Ters taraftan devam edilerek boş bırakılan tepelerin içi dolduruluyor. Dolu tepeler boş bırakılıyor. İşleme 6 kez devam edilir. Ters ve düz olarak her üçgen tepenin içi 6 kez üçgen tepeciklerle doldurulduktan sonra, yine ters düz olarak sıra atlamadan bir düz bir ters olmak üzere örmeye devam ediliyor.
Başlangıçta tepelerin içi 6 kez üçgenlerle doldurulması hasır örme eğimi nedeniyledir. Tepecikler arasında ve tepecikler içinden 32 mikron altın teli geçirmek ve yapılan örgüyü sıkıştırmak ve germek için çifte kullanılır. Sıkıştırma ve germe işlemi ne kadar iyi ve sağlam yapılırsa hazır kalitesi o kadar iyi olur. Sıkıştırma sonucunda zaman zaman hazır üzerindeki tepeciklerin içi dolar, tel geçmez hale gelir. Örmeye devam etmek için normal dikiş iğnesi ile üçgen tepeciklerin uç kısımlarında 32 mikron altın telin geçmesi için delikler açılarak örmeye devam edilir.
Örme işlemi bir düz, bir ters olmak üzere istenilen boyda hasır elde edilinceye kadar devam eder. Bir ters bir düz örmenin nedeni, hasırda alt ve üstte farklılık olmaması içindir. Ancak kesilen teller, tel sonları iyi bir hasır örücü tarafından bir yüzde toplanır. Kesik tellerin toplandığı bu yüz, atölyelerde hasıra başlık takılırken tene (vücuda) değen taraf olarak kullanılır.
Ürünün Ayırt Edici Özellikleri : Hasır işlemeciliği tel halinden sonra tamamen el emeği göz nuru olması, yöre halkının bu işle uğraşanlarının Fatih Sultan Mehmet Han tarafından Trabzon’u fethedip Osmanlı topraklarına katmasından sonra anadan kızlara silsile öğretilmesiyle devam ede gelmesinden ve yöreye has desen ve şekillerden oluşmasıdır.
Trabzon Telkariye ve Hasırın ayırt edici özelliklerinden biriside hasır örgü üzerine su konulduğunda altına su sızdırmamaktadır.
Ürünün Menşe Ad (veya Mahreç İşaret) Olmasına İlişkin Bilgi ve Belgeler : Üretim sürecinin mahreç olması genel olarak işçiliktir. Trabzon’un 1461 senesinde fethinden sonra; Gümüşhane ilinde çıkarılan gümüş madeninin günün şartlarında kara yoluyla taşınmasının hem riski hem de uzun sürmesi nedeniyle Trabzon limanı ve Trabzon ili gümüş madeninin ticaret merkezi haline gelmesine neden olmuştur. Tarihi süreç içerisinde Gümüşhane ilinde çıkarılan gümüşler işlenmeye hazır veya ham olarak Trabzon’a getirilerek çeşitli işlemlerden sonra öncelikle gümüşün, sonrada altın’ın telkari ve hasır örgüde önemli bir ticari merkez olmasına yol açmıştır. Bu dönemlerde gümüşün işlenmesi, hasır örgüsü Trabzon il merkezi ilçeleri ve köylerinde sanatsal ve el işçiliği becerisi olan kadınlar tarafından yapılmaya başlanmıştır. Bu örgü işi büyük beceri ve ustalık istemektedir. Yılların birikimi bu yöredeki hasır telkarı ve hasır örgünün ulusal ve uluslararası ün yapmasına neden olmuştur.
Denetleme : Ürünün üretimi, pazarlanması, tescili, mahreç etiketinin kullanım biçimi, markalanması, ürün üzerinde belirtilmesi, etiketlenme şekillerini ayrıntılı olarak denetlemek üzere; İl Halk Eğitimden bir üye, Kuyumcular Meslek Okulundan bir üye ve Odanın belirleyeceği bir uzman üye olmak üzere üç kişiden oluşacaktır.
Denetleme en az yılda iki defa yapılacak ve neticeleri raporlanacaktır. Şikayet ve ihtiyaç duyulduğunda her zaman yapılacaktır.
Denetleme konusu ve biçimi aşağıdaki şekilde yapılacaktır:
-Denetlenen ürünlerin yukarıdaki şekilde görüldüğü üzere ve üretim metodunda yazılı biçime uygunluğu,
-Denetlenen ürünlerde 
(damgası) işareti bulunup bulunmadığı,
-Trabzon Telkari ve Hasır örgünün kalite ve üretim metoduna uygunluğu,
-Ambalajlarda etiketlemeye uygunluğu,
-Üretim, ambalaj, pazarlama ve satış safhalarında olmak üzere,
tüm üretici ve satıcılar denetlenebilecektir.
Kullanım Biçimi : Coğrafi işaretin kullanım biçimi etiketleme şeklinde olacaktır. Alınan Coğrafi İşaret mahreç olup, “Trabzon Telkariye ve Hasırı” ismi kullanılacaktır. Bu ürünlerin işaretlenmesinde “Trabzon Telkariye ve Hasırı” isminin baş harfleri olan damgası dikkate alınacaktır. İşaretin genişliği 6 mm, uzunluğu 9 mm olup, oval şeklin içindeki yazısından ibarettir.
Birinci “T”nin üst çizgi 2 mm, orta çizgi 3 mm, üst çizginin sağ ve sol inme çizgileri 1 mm dir.
İkinici “T”nin üst çizgi 2 mm, üst çizginin sağ ve sol aşağı inme çizgileri 1 mm, orta çizgisi 4 mm, orta çizginin alt küçük çizgisi 1 mm dir.
Üçüncü “H”nin sol yan çizgi 3,5 mm, sağ yan çizgisi 2 mm, sağ ve sol çizginin üzerine ve altına çizilmiş eğik ve küçük çizgilerde 1 mm, sağ ve sol çizgiyi birbirine bağlayan orta çizgi ise 1,2 mm dir.
damgası, ürünler bitip satışa hazır hale geldikten sonra başlık kısmının iç tarafına vurularak işaretlenecektir.
Ayrıca üreticilerden damgası ile birlikte ürünlerin Trabzon Telkari ve Hasır örgüsünü hangi üreticinin imal ettiğini müşterilere ve denetçilere açıkça gösterebilmek amacıyla etiketlerinin bulundurulması aranılacaktır. damgası vurulan ürünlerin etiketlerinde şekil şartı aranmayıp; üretici adı, kullanılan malzemenin cinsi ve ayarı ile ürünün Trabzon Telkari ve Hasır tekniğiyle yapıldığını gösterir yazı ve varsa garantisi yazılacaktır.
4314/1-1
